Wachttijden in de zorg
Vandaag besteld, morgen geleverd
“Uw nieuwe schoenen worden, over acht weken geleverd!” In deze tijd van ‘voor 23.00 uur besteld, morgen geleverd’, is dat wel heel erg lang. Zelfs als het om maatwerk gaat. Waarom nemen we de lange wachttijden op zorg wél voor lief?
Vanuit mijn werk bij het Kenniscentrum Sociaal Domein kom ik, Jasper Peeters, veelvuldig in contact met gemeenten om hen te helpen bij het wegwerken van een wachtlijst. Veelal komen deze vragen pas bij mij als de wachtlijst de wettelijke termijn van acht weken overschrijdt. Ik help dan graag, vanuit mijn functie, om deze wachtlijst weg te werken. Tegelijkertijd vraag ik mij af waarom wij het normaal vinden om ons pas écht druk te maken om een ander ná acht weken. Om onze schoenen maken we ons veel sneller druk. Dan klimmen we in de pen en mailen of bellen we de leverancier dat het toch schandalig is dat je daar zo lang op moet wachten!
Jasper Peeters – Ontwikkelmanager & Adviseur Sociaal Domein
Het moet anders, maar kan het ook?
De uitslagen van de laatste verkiezingen en de ontwikkelingen van de afgelopen jaren zetten je aan het denken over ons systeem. ‘Men’ wil dat het anders gaat, maar weet men ook hoe het anders moet? Recente uitspraken van de Inspectie belastingen, toeslagen en douane suggereren zelfs een volledige afschaffing van bijvoorbeeld het toeslagensysteem. Als we naar het Sociaal Domein en de zorg kijken, zou je twee kanten op kunnen redeneren. Marktwerking in de zorg zou ervoor moeten zorgen dat de cliënt of burger weer centraal staat en als ‘klant’ behandeld wordt. Helaas weten we allemaal wat er in een markt gebeurt, waar vraag het aanbod overstijgt. Dan sluiten we een deel van de markt bewust of onbewust uit. Boos naar de leverancier bellen heeft dan geen zin. Helaas zit er voor mijn opa met artrose of terminale tante niks anders op dan als brave burger thuis te wachten tot ze hopelijk over acht weken krijgen waar ze om hebben gevraagd. Tegelijk kun je vinden dat zorg een gemeenschappelijk goed is en vanuit het collectief geregeld moet worden. Zodra we iets vanuit het collectief (dat zijn wij) voor het individu (dat zijn wij ook) regelen, dan staat toch nog altijd dat individu centraal en niet het systeem waarin het geregeld wordt.
De dagelijkse praktijk
Hoe kijk jij als gemeente nu eigenlijk naar de individuen, die een beroep doen op jouw ‘producten’ of hulp? Ik hoor veel te vaak dat ‘de vragen van hogerop’ of ‘de zorgen van de wethouder’ pas ontstaan als die magische acht-weken-termijn is overschreden. Ik bemerk dat de inrichting van de oplossing bijna nooit optimaal uit te voeren is, omdat de interne collega’s die ik zo hard nodig heb, al maanden tegen de pieken van hun kunnen aan werken. Hun bandbreedte is niet alleen vol, maar inmiddels meer dan opgerekt. Als adviseur ben ik inmiddels met misschien wel 200 gemeenten in gesprek geweest. Dan zie ik tot mijn verbazing dat bijna overal tegen soortgelijke problemen wordt aangelopen. Twee logische redenaties schieten door mijn hoofd:
- Al die professionals in het hele land kunnen hun agenda niet goed plannen en hebben een zeer beperkte bandbreedte, het ligt vast aan hen!
- Het systeem is landelijk dusdanig ingeregeld dat we schijnbaar niet in staat zijn te anticiperen op pieken en/of er vervolgens goed mee om te gaan, waardoor we accepteren dat de consequenties hiervan bij de zorgvrager en professional komen te liggen.
Kies zelf maar. Ik neig zelf naar de tweede.
En hoe nu verder?
Als ik alle oplossingen voor jou had, zat ik dit te typen op de verkeerde plek in de verkeerde functie. Ideeën en oplossingsrichtingen heb ik in ieder geval wel. Volgens mij zijn er drie termijnen waar wij in denken: korte, middellange en lange termijn. Over de lange termijn kan ik heel uitgebreid en tegelijk heel kort zijn: het systeem moet onder de loep. Dat gaat over marktwerking in de zorg, (de)centralisering van specifieke zorgtaken, landelijke en regionale regelingen en de verschillende controlesystemen. Dat vraagt een lange adem. Op de middellange termijn kunnen wij kijken naar wat jij lokaal kunt doen. Hoe stem jij jouw beleid en werkwijze af op
de veranderende realiteit? Hoe ga jij om met krapte op de arbeidsmarkt, wachtlijsten, stress en ziekte, kritische inwoners en de toenemende zorgvraag en -complexiteit? Hoe vang jij acute en aankomende ontwikkelingen op, zoals een toenemende asielinstroom en jouw regionale verantwoordelijkheid daarin? Of de energiecrisis en -toeslag, of…? Kortetermijndenken. Dat is nou iets wat ik net te veel zie. Het is de mens eigen. Er is niks lastiger dan vooruitdenken, plannen en daar dan ook daadwerkelijk op acteren. Echter, door kortetermijndenken wordt het wiel heel vaak opnieuw uitgevonden. Wat mij opvalt, is het gebrek aan duurzaamheid van deze ‘noodoplossingen’. Ik help jou uiteraard graag om een acuut probleem te tackelen, maar ik kijk liever naar
de toekomst en het voorkomen van het probleem in de toekomst.
Mijn conclusie
We maken ons vaak pas druk als het probleem voor ons staat… letterlijk. Als we iemand aan moet kijken om het systeem uit te leggen of ons moeten verantwoorden voor een groep kritische vragers. Pas dan raakt ons intrinsieke piepsysteempje overbelast en moet er wat aan gedaan worden. Hoe ga jij hiermee om? Ik hoor het graag, denk graag mee en misschien komt dan ooit de hoognodige zorg net zo snel als mijn nieuwe gympen…
Nieuwe oplossingen
Binnen het Kenniscentrum hebben wij onze ervaringen kunnen bundelen om tot nieuwe oplossingen te komen. Op die manier vangen wij ad hoc zaken op, weten wij binnen een week wat er moet gebeuren en kunnen we van buitenaf met een frisse blik de angel eruit hangen en de prioriteiten op een rijtje zetten. Inmiddels hebben wij hier verschillende oplossingen voor ontwikkeld, van ‘Inservice-trajecten’ voor personeelsproblematiek tot het ‘Servicebureau Sociaal Domein’ voor duurzame ondersteuning bij (en ter voorkoming van) acute uitdagingen.